Stad Onderweg: een Limburgs vluchtverhaal
Stad Onderweg is een documentaire-project bestaande uit een film, een online platform (website) en een lesprogramma voor groep acht en het voortgezet onderwijs. De documentaire concentreert zich op het verhaal van de 30.000 mensen die in de Tweede Wereldoorlog moesten vluchten uit Kerkrade en hun opvang in het heuvelland. De website brengt verhalen van vluchtelingen en omstanders van toen en nu samen. In het lesprogramma gaan leerlingen aan de slag met hun eigen geschiedenis en hun rol in het heden. Het project is een initiatief van Stichting MaiLena en de documentaire is gemaakt door filmmaakster Jotja Ingrid Bessems.
Jotja werkte vijf jaar geleden aan een andere documentaire, genaamd ‘Onze Soldaat’. Ze vroeg zich destijds af wat haar eigen familie eigenlijk had meegemaakt in de oorlog.
Mijn oom had het altijd over ‘de evacuatie’, maar ik had er nooit naar doorgevraagd. Toen hij echt ging zitten voor zijn verhaal, kwamen er enorme emoties los.
Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog krijgt de familie Jotja onverwacht het bevel huis en haard te verlaten. Samen met 30.000 andere inwoners van het Zuid-Limburgse Kerkrade moeten ze onmiddellijk evacueren; dwars door de vuurlinies heen, geen idee waarnaartoe en of ze ooit zullen terugkeren. De omliggende dorpen en steden worden overspoeld met ontheemden uit Kerkrade.
Vluchten
Dit zette haar aan het denken over de impact die oorlog kan hebben in je verdere leven, denkende aan al die mensen die vandaag de dag nog ‘huis en haard’ moeten verlaten, in hun vlucht voor oorlogen. Tijdens het onderzoek voor de documentaire ontdekte Jotja dat haar geboortedorp 75 jaar geleden, vier keer zoveel ontheemden opving als dat het inwoners telde. Dit bijzondere gegeven was voor Jotja een mooi aanknopingspunt om een discussie over de betekenis van vluchten te starten. Hoe ga je daar namelijk mee om, zowel als vluchteling als omstander?
Oorlog
Getroffen door de emoties die deze periode uit hun kinderjaren nu nog losmaakt bij de mensen die het meemaakten, onderzoekt Jotja Bessems de impact van oorlog op gewone mensen. In de documentaire bezoekt ze voormalige evacués en opvangadressen en vraagt zich af: hoe neem je dit mee, als vluchteling en als omstander, in je verdere leven? Hoe verhouden we ons tot onze collectieve geschiedenis en wat betekent dit voor onze houding in het heden?
Promo video Stad Onderweg
Met het project wil ik ervoor zorgen dat we onze eigen geschiedenis niet vergeten, zodat we meer leren over onze eigen omgeving en tegelijkertijd meer begrip kunnen opbrengen voor anderen, die nu hetzelfde meemaken. "
